İran Türk Değişkelerinde başar- Fiilinin Yeterlilik Fiili Olarak Kullanımı Üzerine

Abstract

İran’daki sözlü Türkçe değişkelerin yazılı Farsça değişkesiyle ve diğer yerel sözlü değişkelerle temashâlinde olduğu bilinmektedir. Özellikle Farsça ile olan temas, yoğunluk ve derinlik bakımından diğeryerel sözlü değişkelerden ayrılmaktadır. Azerbaycan, Horasan, Türkmen, Kaşkay, Sungur, Halaçdeğişkeleri Günümüz İran’ında bilinen ve üzerinde çalışmalar yapılan sözlü Türkçe değişkelerdir. Budeğişkeler konuşur sayıları, coğrafi konumları, dil durumları gibi konularda farklı tipolojikgörünümler sergilemektedir. Kimileri tipolojik özellikleri bakımından ciddi değişmelere uğrarken(Sungur, Kaşkay, Halaç), kimileri ise, ilk gruba göre daha az ya da yavaş bir biçimde, yazılı Farsçadeğişkesinden unsurlar kopyalamaktadır. Bu bildiride de İran Türk değişkelerine ait metinlertaranarak başar- fiilinin yeterlilik fonksiyonunda kullanılan örnekleri tespit edilecektir. Farsça tevanisten “Başarmak; yapabilmek; gücü yetmek; muktedir olmak” yeterlilik fiilinin sözlü Türkçedeğişkelerin hangilerinde kopyalandığı ve kullanım sıklığı tespit edilerek bir coğrafi işaretlemeyapılacaktır. Böylelikle kopyalamanın sözlü Türkçe değişkelerdeki yayılma alanı ve kullanım sıklığıgörülmüş olacaktır.

It is known that oral Turkish dialects in Iran are in contact with written Persian dialect and other local oral dialects. Especially contact with Persian is different from other local oral dialects in terms of intensity and depth. Azerbaycan, Horasan, Türkmen, Kaşkay, Sungur, Halaç dialects oral Turkish dialects known and worked on in today's Iran. These dialects display different typological appearances on issues such as number of conversations, geographical locations, language situations. While some are undergoing serious changes in their typological characteristics (Sungur, Kaşkay, Halaç), others are copying elements from the written Persian dialect in a less or slower manner than the first group. In this report, texts of Turkish dialects of Iran will be searched and examples of successes used in the sufficiency function will be determined. Persian tevanisten "Achievement; To do; afford; being able to be competent "is copied in the oral Turkish dialects and the usage frequency is determined and a geographical mark will be made. Thus, copying will have seen the spreading area and usage frequency of oral Turkish dialects.