Bağdatlı Rûhî'nin tarih manzumeleri

Abstract

Tarih düşürme Fars edebiyatında doğmuş ve oradan Türk edebiyatına tesir ederek bir gelenek halini almış, asırlarca işlenip gelişmiştir. Alan araştırmacılarının ortak görüşü, tarih düşürme geleneğinin en güzel ve en yetkin örneklerinin Türk edebiyatında verildiği yönündedir. Bağdatlı Rûhî, tarih düşürme geleneğinin dikkate değer temsilcilerinden biridir. Tek eseri olan divanında doksan dört tarih manzumesi vardır. Rûhî, bu tarihlerini çok çeşitli konularda, farklı tarih düşürme türlerini kullanarak kaleme almıştır. Çalışmamızda Bağdatlı Rûhî'nin tarih manzumeleri içerik ve şekil yönünden incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, ebced hesabı ve tarih düşürme hakkında genel bilgi verilmiş ve Türk edebiyatında tarih düşürme geleneğine değinilmiştir. Ardından Bağdatlı Rûhî'nin hayatı, edebî kişiliği ve eseri anlatılmıştır. Çalışmanın ana kısmında Rûhî'nin tarih manzumeleri içerik ve şekil başlıkları altında değerlendirilmiştir. İçerik incelemesinin yapıldığı bölümde ilk olarak tarihlerin ebced hesapları yapılmıştır. Ardından, hesaptan çıkan tarihleri teyit etme adına ilgili olaylar hakkında kaynaklardan bilgi toplanmıştır. Elde edilen bilgiler, manzumeden öğrenilen bilgilerle karşılaştırılarak sunulmuştur. Tarih manzumeleri, klasik şiirimizin sosyal hayatla bağlantısının bir tezahürüdür. Bu sebeple manzumelerin tarih beyti dışında kalan beyitleri de olayla ve sosyal hayatla ilgisini ortaya koymak amacıyla detaylı incelenmiştir. Şekil incelemesinin yapıldığı bölümde ise manzumeler vezin, kafiye, nazım şekilleri ve tarih düşürme çeşitleri bakımından değerlendirilmiştir.

Chronogram was born in Persian Literature and from there it was processed and developed in centuries by influincing Turkish Literature. The area researcher's common view is, chronogram tradition's best and the most competent examples were given in Turkish Literature. Bagdatli Rûhî is one of the significant representative of chronogram tradition. He owns only one work and in his Divan, he has 94 historical poems. Rûhî had written his historical works in many subjects by using different chronogram forms. In our study, Bagdatli Rûhî's poetry was examinated by their contents and forms. In the first chapter of the study, a general information about chronogram and date determinitation was given and then the chronogram subject was examinated in the Turkish Literature. Afterwards, the life of Bagdatli Rûhî and his literal identity has been told. In the main part of the study, date determinitation of Rûhî was considerated under the headlines put by Content and Form. In the chapter which was examinated the content, at first the chronogram of dates were done. Afterwards, for confirming the dates which were come out, datas were gathered from sources about the facts. These gathered datas were offered by comparising the learnt datas from the poetry. Date determinitation, is a manifestation for connection of our classical poetry with our social lives. By this reason, the other couplet which they were not historical has also been examinated by details for to exposure of relevance with the social life. In the chapter that examinated by formal, the poems were considerated by the angles of their prosody, rhyme, verse forms and chronogram sorts.