POZİTİVİST ANLAYIŞIN SON DÖNEM OSMANLI DÜŞÜNCESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE BİR ÖRNEK: ABDULLAH CEVDET

Abstract

XIX. yüzyılınilk yarısında A.Comte tarafından sistemleştirilen pozitivizm akımı, deneye vegözleme dayalı bilginin, tek geçerli bilgi türü olacağı varsayımından yolaçıkan bir düşünce sistemidir. Pozitivizmi hazırlayan nedenlerin başında Fransızİhtilali ve aydınlanma düşüncesi yer almaktadır. Pozitivizmin Osmanlıdüşüncesine girişi, devletin en buhranlı dönemini yaşadığı XIX. Yüzyıla denkgelir. Islahat hareketlerinin hız kazandığı, buna bağlı olarak batıcılıkdüşüncesinin iyiden iyiye hissedildiği bu yüzyılda, batı kaynaklı düşünceakımları da Osmanlı düşüncesinde kendilerine yer bulmaya başlamışlardır.Batılaşma çerçevesi içerisinde Fransa’ya gönderilen öğrenciler ve tercümeeserler vasıtasıyla kendisini ortaya koyan pozitivizm, dönemin birçokdüşünürünü etkilemiştir. Pozitivizmden etkilenen düşünürlerden birisi olarakAbdullah Cevdet, siyasi ve kültürel birçok alanda düşüncelerini bu doğrultudadile getirmiştir. Cevdet’in düşünceleri başta yaşadığı dönem olmak üzere,kendisinden sonra da günümüze kadar ulaşmış ve pozitivist-materyalist cenahtakendisine yer bulmuştur. Halifelik müessesesini bünyesinde barındıran birimparatorluk olarak Osmanlı’nın, pozitivist-materyalist görüşleri benimsemeeğiliminde çok da istekli bir eğilim sergilemediği düşünülmektedir. Tümeleştirilere ve kabullenememelere rağmen Abdullah Cevdet ve pozitivistfikirleri son dönem Osmanlı düşüncesinde sağladığı fikri dinamizm sebebiyle,düşünce dünyamız açısından olumlu bir etkiye sahip olmuştur.