OSMANLI DEVLETİ’NDE KALPAZANLIK VE SAHTE PARA (1818-1914): KALPAZANLIĞIN VE TEDAVÜL EDEN KALP PARALARIN SOSYO-EKONOMİK ETKİLERİ

Abstract

İnceleme dönemimizde yerli ve yabancı kalpazanlar tarafından imal edilip piyasaya sürülen kalp madeni vekâğıt paraların, devletin merkezi İstanbul başta olmak üzere ülkenin genelindeki piyasalarda zaman zaman bellipara türleri üzerinde yoğunlaşarak yaygın bir şekilde tedavül ettiği görülür. Bu kalp paraların piyasayasürülebildiği ve az çok yoğunlaşarak tedavül imkânı bulabildiği bir ekonomide kaçınılmaz olarak çok çeşitlisosyo-ekonomik nitelikli sonuçların ortaya çıkması da kaçınılmaz olmuştur. Bu dönemde kalp paralarınpiyasalarda neden olduğu sorunların başlıca olanları şu şekilde sıralanabilir: Paranın fonksiyonları olanmübadele/ödeme, değer ölçüsü ve tasarruf aracı olma işlevlerine engel olmak. Dengenin bozulduğu piyasaortamında vergi gelirlerinin tahsilini zorlaştırmak. Ortaya çıkardığı maliyetler ile kamu maliyesine zararvermek. Devletin hayata geçirdiği maliye ve para politikalarının etkinliğini azaltmakla birlikte oluşan yenişartların da etkisiyle hayata geçirilen yeni politikalara yön vermek. Vatandaş devlet ilişkisini tesis eden adaletmefhumuna olan etkisiyle nihayet iktisadi, mali, sosyal ve idari istikrarı tehdit eden çok yönlü sonuçlardoğurmak. Şüphesiz ki ortaya çıkan bu sorunların sahip olduğu derinlik, piyasaya sürülen kalp paraların miktarıve yoğunluğuyla doğrudan ilişkili olmuştur.

Counterfeit metal and paper money produced and launched by domestic and foreign counterfeiters during the period 1818-1914 used to widely circulate in the markets of Istanbul and throughout the country by intensifying on certain currency types from time to time. It became inevitable that a wide variety of socio-economic outcomes emerged in an economy where these counterfeits could be transferred to the market in a more or less concentrated way. The major problems that counterfeit money may cause in the markets are as follows: hindering the functions of money such as medium of exchange, store of value and unit of account; making difficult to collect tax revenues in a deteriorating market environment; harming the public finance; giving direction to the new economic policies since efficiency of the fiscal and monetary policies constantly decreased; decreasing citizen-state relationships and in parallel leading to multifaceted consequences that threatens economic, financial, social and administrative stability. Surely, the depth of these problems is directly related to the quantity and intensity of counterfeit money in the market.