Muhyiddin İbnü’l-Arabî’ye Mutasavvıfların Yönelttiği Eleştiriler ve Mahiyeti

Abstract

Muhyiddin b. Arabî’nin fikirleri, kendisine karşı bir muhalefet geleneğinin doğmasına sebepolmuştur. Fikirlerine muhalefet eden zevatın önemli bir kısmı kendisiyle aynı düşünce dünyasınamensup insanlardır. Kendisi gibi mutasavvıf olan bu insanlar, onu çeşitli açılardan eleştirmişlerdir. Onu tenkit eden mutasavvıfların en önemlileri Alâuddevle-i Simnânî, Abdulkerim el-Cîlî,Ahmed Faruk Sirhindî er-Rabbânî ve Şah Veliyullah ed-Dihlevî gibi şahsiyetlerdir. Bunlar,İbnü’l-Arabî'ye zıt hakîkât görüşleri veya farklı doğrular ileri sürmelerinden değil, onun sadecegörüşlerinin bir kısmına ve hatta bazen onun belirli isimlendirmelerine yönelik tenkitler yapmışlardır. Bu tenkitlerden önde görünen ve polemiklere neden olanı, Ekber Şah'ın geliştirdiği “Din-iİlâhî” projesine İbn Arabî’nin fikirlerini mesnet kılmasıdır. İbn Arabî’nin, kelâmın hemen heralanına ilişkin bir kanaati, bu bağlamda kendi dönemine kadar yapılmış değerlendirmelere dairolumlu olumsuz bir önerisi olmuştur. O, sisteminin bütününde dinî nasları ve terminolojiyi olabildiğince kullanarak ona bir tür kutsallık halesi kazandırmayı ve böylece eleştiri oklarına hedefolmaktan korunmayı planlamıştır. Ne var ki esasen bir filozof ve mutasavvıf olan İbn Arabî’nin buçabası kendisini çeşitli konularda farklı çevrelerden eleştiri almasına engel olamamıştır.

Muhyiddin b. Arabî’s ideas caused to occure a traditional critical section towards his methodology. Most of the critics were also sharing the same profession. The people, as himself, dedicated to sufistic community, criticized Arabi in numerous points. The most significant ones of these critics were Alâuddevle-i Simnânî, Abdulkerim el-Cîlî, Ahmed Faruk Sirhindî er-Rabbânî ve Şah Veliyullah ed-Dihlevî. These critics picked on some of his opinions even some of his terming in the Kalamic issues. The most serious and vital of these criticisms, that caused controversy, is Akbar Shah’s project of The Din-i Ilahi which based on Ibn Arabi’s opinion. İbn Arabi had either positive and negative ideas in Kalam's all issues which had been discussed until that time, beside that he had his own thoughts. İbn Arabi used teological texts and terminology in his kalamic system and targeted giving sanctity to his system also tried avoiding from criticisms caused by his opinions. Nevertheless these efforts could not prevent İbn Arabi, who was a sufi philosopher, from being criticized by several societies in various matters.