OSMANLI TAŞRASININ GEZGİNCİ GRUPLARINDAN GURBET TAİFESİ ÜZERİNE BAZI NOTLAR (16.-17. YÜZYILLAR)

Abstract

Osmanlı arşiv belgelerinde, merkezî hükümetin denetim ve takibata yönelik çabalarına rağmen göçer ve gezginci grupların yerleşik hayatı olumsuz yönde etkilediğine dair algıyı besleyen kayıtlara hemen her dönemde rastlamak mümkündür. Kışlak-yaylak bölgeleri arasında gidip gelmeye dayalı görece bir göç düzenine sahip olan göçer topluluklardan farklı olarak Gurbet taifesinin sürekli yer değiştirdikleri, herhangi bir denetime tabi tutulamadıkları anlaşılmaktadır. Gurbet taifesinden oldukları anlaşılan gruplar, Rumeli ve Anadolu sancaklarında evleri (çadırları) ve barklarıyla yerleşim merkezlerini dolaşarak gezginci bir hayat sürdürmüşledir. Yerleşik toplumu oluşturan köylü ve şehirlilerin sosyal ve ahlaki normlarıyla çelişen bir hayat tarzına sahip olmaları, toplumsal ahlakı bozduğu düşünülen işlerle uğraşmalarının yanı sıra eşkıyalıkla suçlanmaları, merkezî hükümetin dikkatinin devamlı bir surette üzerlerine çekilmesine neden olmuştur. Bu çalışmada, öncelikle Gurbet taifesini oluşturan toplumsal gruplar tanımlanmaya çalışılmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda Gurbet taifesinin Rumeli ve Anadolu sancaklarında şehirli veya köylü yerleşiklerle ne tür bir toplumsal etkileşim içine girdikleri değerlendirilmiştir. Ayrıca Osmanlı merkezî hükümetinin söz konusu toplumsal gruplara karşı geliştirdiği algının, tarihsel bağlamı içinde ele alınmasına gayret edilmiştir.

In the Ottoman archival documents, it is possible to come across expressions that feed the perception that the nomadic and itinerant groups adversely affect the settled life despite the efforts of the central government to control them. Gurbet t?ife as a separate group from nomadic tribes who move regularly between winter and summer settlements/ranges, moves constantly and thus they were much more difficult to control. Some groups of Gurbet t?ife, apparently had a itinerant lifestyle, moving between the settlements in the sanjacks of Rumelia and Anatolia with their houses (tents). Their contradictory lifestyle with the settled people in terms of social and moral norms, their activities which were thought to be undermining for the social morality and accusations of banditry caused the constant attention of central government on them. In this study, we try to define the groups who compose this Gurbet t?ife. This study also aims to evaluate the level of social interaction between settled, urban or peasant communities and Gurbet t?ife in the sanjacks of Rumelia and Anatolia in the 16th and 17th centuries. In addition, we try to study the Ottoman perception towards these itinerant groups in its historical context.