Türkiye'yi İkinci Dünya Savaşına Sokma Çabaları: Adana Görüşmeleri

Abstract

Birinci Dünya Savaşı sonrası mağlup devletlerin imzalamış oldukları barış antlaşmaları dünyayı yeni bir savaşa sürüklemişti. Almanya ve İtalya'nın başını çektiği Mihver Devletlere karşı İngiltere ve Fransa'nın oluşturduğu Müttefik Devletler, 1 Eylül 1939 tarihinde başlayan İkinci Dünya Savaşı'nda birbirlerine karşı mücadele etmişlerdi. Almanya'nın izlediği yayılımcı politika; Avrupa, Afrika ve Balkanlar'ı etkisi altına alırken, Japonya'nın savaşa dahil olmasıyla Amerika ve Uzak Doğu da savaşın bir parçası haline gelmişti. Geniş bir coğrafyaya yayılan savaş, doğrudan savaşa girmeyen birçok ülkeyi getirdiği yeni şartlarla etkilemiş, bu ülkelerden biri de Türkiye olmuştu. Türkiye, savaşa girmemek için çok mücadele vermiş hem Müttefik hem de Mihver Devletlerle ilişkilerini dostluk ortamında sürdürmüş, birini diğerine tercih eder duruma düşmemişti. 1939 yılından 1942'ye kadar olan süreçte savaşta Mihver Devletlerin üstünlüğü söz konusu iken ABD'nin savaşa dahil olması ve Almanya'nın Stalingrad'da Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne yenilmesiyle başlayan geri çekilişi üstünlüğün Müttefik Devletlere geçmesine neden olmuştu. Bu süreçte Almanya'nın kesin olarak yenilmesini isteyen Müttefik Devletler, Türkiye'nin coğrafi konumunu kullanmak için onun savaşa girmesini istemekte hatta bunun için ona baskı yapmaktaydı. Türkiye'nin endişeye kapılmaması ve Müttefik Devletlere kapısını tam olarak kapatmaması için yardımlar yaparak onun endişelerini gidermeye çalışan Müttefik Devletler, Türkiye'nin içinde bulunduğu durumu, şartları ve ihtiyaçlarını görüşmek üzere bir araya gelmek istemişlerdi. Türkiye, tarafsız bir konumda olduğu için bu görüşmeye sıcak bakmamıştı ancak Amerikan Başkanı Roosevelt'in araya girmesi ve Başbakan Churchill'in Türkiye'ye sadece görüşmek için geldiğini bildirmesi üzerine Cumhurbaşkanı İsmet İnönü görüşmeyi kabul etmişti. 30-31 Ocak 1943 tarihinde Adana'da bir araya gelen ve oradan Mersin'in Yenice ilçesine geçen liderler, burada Cumhurbaşkanlığı treni içerisinde, oldukça gizli bir şekilde, yanlarında bulunan askeri ve siyasi kadrolarla iki gün boyunca görüşmelerde bulunmuşlardı. Biz de bu görüşmeleri, görüşmelerde geçen konuları, liderlerin beklentilerini ve Türkiye'ye yapılmasına karar verilen yardımları anlatmaya çalıştık. Savaşın sonuna gelindiğinde yardımların hangi alanlarda, ne oranda yapıldığını ve beklentilere cevap verip vermediğini İngiltere ve Türkiye'de bulunan arşivlerden temin edilen kaynaklarlar ortaya koymaya gayret ettik.

The peace treaties signed by the defeated states after the First World War led the world into a new war. The Allied States, formed by Britain and France against the Axis Powers led by Germany and Italy, fought against each other in the Second World War, which started on September 1, 1939. While Germany's expansionist policy influenced the Europe, Africa and the Balkans, joining of Japan to the war, America and the Far East became part of the war. A wide geographical spread of war, with new conditions have affected many countries that have not directly part of the war like Turkey. Turkey has fought hard not to enter the war, had continued its relations with the Allies and the Axis Powers in both friendly environment, was not was falling to prefer one state to another. 1939 to 1942 in the process of the superiority of the Axis during the war in the United States involved in the war and Germany's defeat in Stalingrad Soviet Russia, defeated the withdrawal of the superiority led to the transition to the Allied States. Allied Powers who want the exact defeated of Germany in this process, want Turkey to enter the war to use it's geographical position even put pressure on him. Allied Powers that call for aids to Turkey to get rid of its anxiety and not closing the door to the Allied Powers, want to come together to discuss Turkey's conditions and it's needs. Turkey, did not favor this call because it is in a neutral position, but the intervention of the American President Roosevelt and Churchill had agreed to talks with President Ismet Inonu on the report that came to Turkey to discuss only. The leaders, who met in Adana on 30-31 January 1943 and went to the Yenice district of Mersin, met here for two days extremely in secret in the Presidential train, with their military and political staff. We tried to explain the talk, the issues in the negotiations, expectations of leaders and agreed on assistance to Turkey. We have tried to put forth in which areas of assistance had been done and it's rate and also whether they respond to expectations or not by using provided resources from British and Turkish archives when it comes to the end of the war.