Orhun Abideleri'ndeki Kelimelerin Ses ve Anlam Bakımından Özbek Türkçesi ile Karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada, Orhun Abideleri'ndeki kelimeler, Özbek Tilinin İzahlı Lügati'nde taranmış ve tespit edilen kelimeler ses ve anlam değişimi bakımından incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Köktürk Türkçesindeki kelimelerin Özbek Türkçesinde uğradığı ses ve anlam değişimlerini ortaya çıkarmaktır. Çalışma, Giriş, Ses Değişimleri, Anlam Değişimleri, Özbek Türkçesinde Tespit Edilemeyen Kelimeler ve Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin amacı, kapsamı, yöntemi, yöntemin uygulanışı hakkında bilgiler yer almaktadır. Bununla birlikte Giriş bölümünde, Köktürk Tarihi Hakkında Genel Bilgi, Orhun Abideleri Hakkında Genel Bilgi, Orhun Abideleri Üzerine Yapılan Çalışmalar, Köktürk Türkçesi, Özbek Türkleri Tarihi ve Günümüz Özbek Türkleri, Özbek Türkçesinin Tarihi Arka Planı ve Günümüz Özbek Türkçesi, Ses ve Anlam olmak üzere yedi alt başlık bulunmaktadır. Ses Değişimleri bölümünde, abidelerdeki kelimeler, Özbek Türkçesindeki görünümleriyle karşılaştırılmıştır. İlk olarak ses değişimine uğrayan kelimeler alfabetik sıra takip edilerek bu kelimelerde meydana gelen ses olayları açıklanmıştır. İkinci olarak ses değişimine uğramayan kelimeler gösterilmiştir. Anlam Değişimleri bölümünde, abidelerdeki kelimelerin anlamı yazıldıktan sonra Özbek Türkçesindeki anlamı yazılmıştır. Her iki lehçedeki anlamlar verildikten sonra kelimede gerçekleşen anlam değişimleri hakkında bilgi verilmiştir. Özbek Türkçesinde Tespit Edilemeyen Kelimeler Bölümünde, alfabetik sıra dikkate alınarak Özbek Türkçesinde bulunmayan Köktürkçe kelimeler listelenmiştir. Sonuç bölümünde, Orhun Abideleri'ndeki kelimelerin ne kadarının Özbek Türkçesinde korunduğu sayısal verilerle ortaya konmuştur. İncelenen kelimelerde tespit edilen ses ve anlam değişimleri açıklanmıştır. Ünlü ve ünsüz seslerde meydana gelen ses değişimleri örneklerle gösterilmiştir. Anahtar Kelimeler: Orhun Abideleri, Köktürk Türkçesi, Özbek Türkçesi, Ses Değişimi, Anlam Değişimi

In this study, the words in the Orkhun Monuments has been researched in the dictionary of Uzbek Language and the detected words were examined in terms of sound and meaning changes. The aim of this study is to reveal the sound and meaning changes of the words in Köktürk Turkish in Uzbek Turkish. The study consists of Introduction, Phonetic Changes, Semantic Changes, Undetectable Words in Uzbek Turkish and Conclusion. The introductory part contains information about the purpose, scope, method and applicaiton of the thesis. However, introduction part consists of seven titles on General Information about Kokturk History, General Information about Orkhun Monuments, Studies on Orkhun Monuments, Kokturk Turkish, Uzbek History and Uzbeks, The Background of Uzbek Turkish and Modern Uzbek Turkish, Sound and Meaning. In the Phonetic Changes section, the words in the monuments are compared with their appearance in Uzbek Turkish. First of all, the sound events that occured in these words are explained in alphabetical order. Secondly, the words that do not change sound are shown. In the Semantic Changes section, after the meaning of the words in the monuments, the meaning of the words in Uzbek Turkish is written. After giving the meanings in both dialects, information was given about the changes in the meaning of the word. In the Words Not Detected in Uzbek Turkish section, Kokturk Words which are not found in Uzbek Turkish are listed by considering alphabetical order. In the Conlusion section, how many of the words in the Orkhun Monuments are determined in Uzbek Turkish is shown by numerical data. Sound changes and meaning changes in the examined words are expalined. The sound changes occurring in the vowels and consonants are explained in detail with the examples. Key Words: Orkhun Monuments, Kokturk Turkish, Uzbek Turkish, Sound Change, Meaning Change